Odeljenje za zapisivanje i analizu plesa i scenskog pokreta – KIN KREUS, u okviru Centra za istraživanje umetnosti, omogućava, kako mu i samo ime kaže, kreiranje i usavršavanje Labanove kinetografije
KIN KREUS:
KIN = kinetografija
KREUS = KREiranje + USavršavanje
isto tako KREUS = Esperanto kondicional od „krei“ (a znači “to create”)
KIN KREUS:
KIN = Kinetography
KREUS= on Serbian – KREiranje/create/ + USavršavanje/development/
also KREUS = Esperanto kondicional of “krei” (and it is mean “to create”)
Igra i muzika čine nedeljiv fenomen ljudskog izražavanja koje objedinjujemo pod jednim imenom – ples. Zapisivanje snimljenih izvođenja plesova, kao i transkripcija muzike za igru jeste primarno za etnokoreološku analizu u Srbiji, i šire, Evropi. Na taj način je omogućeno razumevanje procesa unutrašnjeg konstituisanja igre i muzike za igru i otvara se put za njihovo dalje opserviranje u sferi kontekstualnog. U tom cilju, glavno sredstvo analitičkog sagledavanja plesova jeste kinetografija/labanotacija, a osnovni predmet etnokoreološkog analitičkog promišljanja predstavljaju kinetogrami.
Međunarodni najrasprostranjeniji sistem zapisivanja pokreta je kinetografija Rudolfa Labana. Kinetografiju je osmislio Rudolf Laban (Rudolf Laban) 20-ih godina 20. veka. Labanova publikacija, pod nazivom Schrifttanz, izdata je 1928. godine. Albreht Knust (Albrecht Knust) je 30-ih godina 20. veka razvio Labanov sistem (kinetografiju), dok je En Hatčinson Gest (Ann Hutchinson Guest) 1954. godine unapredila pomenuti sistem zapisivanja pokreta i nazvala ga Labanotacija, prema Rudolfu Labanu. Godine 1955. Labanova kinetografija je predstavljena na Bjelašnici u okviru Kongresa Saveza udruženja folklorsta Jugoslavije i prihvaćena na prostorima bivše Jugoslavije. Predstavio ju je Henrik Neubauer. Najviše su je koristili Jelena Dopuđa, Ivan Ivančan, Bruno Ravnikar, Olivera Vasić, a danas Dragica Panić Kašanski, Selena Rakočević, Gordana Roganović, Vesna Karin, Vesna Bajić Stojiljković, Zdravko Ranisavljević, Sanja Pupac i dr.
Metod zapisivanja pokreta je veoma važan, jer od njega zavisi i sama analiza plesa. Nezaobilazne reference kada je zapisivanje pokreta u pitanju jesu knjige Marije Sentpal (Mária Szentpál) Táncjelírás. Laban-kínetográfia [Ples znak pisanje. Laban-kinetografija], En Hatčinson Gest Labanotation [Labanotacija], kao i Janoša Fugedija (János Fügedi) Tánc – Jel – Írás. A néptáncok lejegyése Lábán-kinetográfiával. Szóló – és körformák [Ples – Znak – Pisanje. Zapisivanje tradicionalnih plesova Labanovom kinetografijom. Solo i kružna formacija] i najnovije izdanje Janoša Fugedija Basics of Laban Kinetography for Traditional Dancers.
Treba svakako spomenuti i Međunarodno udruženje za Labanovu kinetografiju (International Council of Kinetography Laban – ICKL) koje je osnovano 1959. godine sa ciljem da ujedini, tj. uniformiše korišćenje sistema za zapisivanje pokreta i omogući komunikaciju među zapisivačima i igračima (slično kao što je to sa muzikom i notnim sistemom za zapisivanje muzike). Međunarodno udruženje za Labanovu kinetografiju / Labanotaciju (ICKL) fokusirano je na razvoj kinetografije, ali je većina istraživanja fokusirana na zapisivanje baleta i modernih plesova, dok su tradicionalni plesovi ostali na margini. U okviru ICKL-a 2015. godine osnovana je Podgrupa za tradicionalne plesove, te Odeljenje za zapisivanje i analizu plesova i scenskog pokreta – KIN KREUS predstavlja i podršku Podgrupe i omogućuje snažnije povezivanje njenih članova i međunarodnu saradnju.
Ovaj pomenuti sistem se vremenom razvijao i usavršavao, uglavnom u baletu i modernim plesovima. Etnokoreolozi i zapisivači tradicionalnih plesova takođe koriste kinetografiju, ali tokom zapisivanja nailazi se na problem, budući da u tradicionalnim plesovima postoje pokreti koji ne postoje u baletu ili modernom plesu. Stoga je neophodno kreiranje novih znakova za potrebe zapisivanja tradicionalnih plesova. Jugoistočna Evropa je poznata po svom bogatstvu i rasprostranjenosti tradicionalnih plesova, ali nažalost nemamo rešenje da se distinktivna obeležja tradicionalnih plesova određenog kraja ili oblasti zapišu na odgovarajući način. Stoga je Odeljenje za zapisivanje i analizu plesova i scenskog pokreta izuzetno važno, jer u Srbiji, Mađarskoj, Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, Crnoj Gori i Sloveniji postoje etnokoreolozi koji se bave ovom tematikom i problemom, ali ne postoji centar gde bi se okupili i analizirali zajedničke probleme.
Iako postoji osmišljen sistem zapisivanja pokreta, njega nije moguće u potpunosti primeniti kad su u pitanju tradicionalni plesovi i scenski pokreti, jer oni sadrže drugačije pokrete u odnosu na balet ili moderne plesove. Kinetografija je u Srbiji počela više da se razvija početkom 21. veka kada je i broj etnokoreologa počeo da se povećava. Pošto je cilj da se kreira jedinstven sistem za zapisivanje tradicionalnih plesova, ovo Odeljenje predstavlja pravi način da se pokrenu intenzivnija istraživanja i da se dođe do prvih većih rezultata iz ove oblasti.
U oblasti scenskog pokreta koji obuhvata sve izvođačke tehnike tela, uključujući osim plesa, i glumu u najširem smislu, mogućnost beleženja pokreta pionirski je posao, iako su istraživanja u pozorištu tokom 20. veka bila često usmerena na ovaj fenomen. Tek sa pojavom Labanovog istraživanja prvo u prostoru, a onda i beleženja pokreta pomoću znakova, postavljena je osnova za dalji temeljan rad.
Beleženje pokreta je revolucionarno otkriće, jer se pokret tela glumca u tradicionalnom pozorištu kreće: od zabeleženog teksta prema pokretu u scenskom prostoru. Labanovo otktiće usmerava glumca-izvođača u suprotnom smeru: od pokreta prema zapisu. Ovakav rad doprinosi da se realizam učini nadrealnim, a u moderno vreme i konceptualnim.
Vreme u kojem živimo u beleženje pokreta uključuje i moderne tehnologije tako da su očekivanja na planu beleženja pokreta izvođača na sceni velika i sve složenija. Ali i pred izvođača se postavljaju sve složeniji zadaci na planu pokreta tela u prostoru. Kako se pred izvođača postavljaju sve složeniji zahtevi, tako se i mogućnost beležanja usložnjava te je potreban kreativan, motivisan tim kako bi dali svoj doprinos novom jeziku beleženja pokreta, koji je u procesu stvaranja.
Uspostavljanje centralnog Odeljenja za zapisivanje i analizu plesova i scenskog pokreta – KIN KREUS, u okviru Centra za istraživanje umetnosti, omogućava, kako mu i samo ime kaže, kreiranje i usavršavanje Labanove kinetografije (objašnjenje kovanice KIN KREUS: KIN = kinetografija; KREiranje + USavršavanje a i KREUS na esperanto jeziku je kondicional od reči “krei” što znači kreirati), kao i okupljanje stručnog tima kako bi se udružili u sprovođenju aktivnosti i rešavanju zadataka.
Iako živimo u svetu savremene video i audio tehnologije koju koristimo tokom terenskih istraživanja, razumevanje plesa i njene kompleksne strukture može se postići samo pomoću pouzdanog sistema za zapisivanje pokreta, te je on neophodno sredstvo za sakupljanje i analizu tradicionalnih plesova i scenskog pokreta. Studenti studijskog programa Etnomuzikologija u Novom Sadu, Beogradu i Banja Luci u okviru Etnokoreologije uče Labanovu kinetografiju, tako da ona predstavlja i sredstvo u edukaciji, jer studenti bolje razumeju tradicionalne plesove kojima se bave tokom studiranja. Ona takođe služi za dokumentovanje i arhiviranje plesne građe, sakupljene tokom terenskih istraživanja, u interesu očuvanja i zaštite kulturne baštine Srbije.
Zadaci Odeljenja:
1. Uspostavljanje saradnje
Glavni zadatak jeste uspostaviti saradnju među istraživačima tradicionalnih plesova u Srbiji, Mađarskoj, BiH, Hrvatskoj, Crnoj Gori i Sloveniji radi kreiranja i usavršavanja kinetografije za tradicionalne plesove i scenski pokret izvođača na sceni i da se na taj način kinetografija više afirmiše u Srbiji i da se podrži i osnaži dosadašnji i budući etnokoreološki i scenskokoreološki istraživački rad. Ovo istraživanje ima i kulturološku dimenziju, jer će se na taj način uspostaviti približavanje kulturne baštine Srbije drugim kulturama, te ćemo biti prepoznatljivi u širem regionu (u okviru Konvencije o očuvanju nematerijalnog kulturnog nasleđa UNESKO takođe ukazuje na značaj nematerijalnog kulturnog nasleđa kao glavnog pokretača kulturne raznolikosti i garanta održivog razvoja).
2. Sakupljanje i analiziranje plesova i scenskog pokreta
Svaki istraživač bi u svojoj zemlji vršio istraživanja koja se tiču problema zapisivanja pojedinih pokreta.
3. Sastanci istraživača
Na kojima bi se rešavali problemi zapisivanja i analize pojedinih pokreta u tradicionalnim plesovima i scenskom pokretu.
4. Predstavljanje rezultata putem objavljivanja publikacija.
Kako bi se mogli publikovati zapisi plesova i scenskog pokreta neophodno je razgovarati o upotrebi LabanGraph-a, softverskog rešenja za zapisivanje pokreta koji je kreirao mađarski etnokoreolog Janoš Fugedi (János Fügedi). Janoš Fugedi je zainteresovan za saradnju, tako da bi jedan od zadataka svakako bio i da ga pozovemo da održi predavanje i kurs kako bismo naučili njegov program.
Vesna Karin, docent za užu naučnu oblast Etnomuzikologija, Akademija umetnosti Novi Sad, Univerzitet u Novom Sadu, Srbija
Marijana Prpa Fink, redovni professor za oblast Glumačke veštine, Akademija umetnosti Novi Sad, Univerzitet u Novom Sadu, Srbija
Dragan Stojmenović, vanredni profesor za oblast Glumačke veštine, Akademija umetnosti Novi Sad, Univerzitet u Novom Sadu, Srbija
Martina Karin, asistent za užu naučnu oblast Etnomuzikologija, Akademija umetnosti Novi Sad, Univerzitet u Novom Sadu, Srbija
Selena Rakočević, vanredni profesor, Fakultet muzičke umetnosti u Beogradu, Srbija
Zdravko Ranisavljević, nastavnik stručnog predmeta za užu naučnu oblast Etnokoreologija, Fakultet muzičke umetnosti u Beogradu, Srbija
Dragica Panić-Kašanski, docent i šef Katedre za etnomuzikologiju, Akademija umjetnosti u Banja Luci, Bosna i Hercegovina
János Fügedi, viši istraživač i labanotator na Muzikološkom institutu Mađarske akademije nauka i predsednik Odbora Međunarodnog saveta za Labanovu kinetografiju (ICKL – International Council of Kinetography Laban), Mađarska
Kovács Henrik, predavač na Mađarskoj plesnoj akademiji, Mađarska
Vesna Bajić Stojiljković, etnomuzikolog-etnokoreolog, Slovenija
Davor Sedlarević, strukovni vaspitač za tradicionalnu igru, Crna Gora
studenti:
Svetlana Đačanin, studentkinja DAS, studijski program Etnomuzikologija, Akademija umetnosti Novi Sad, Univerzitet u Novom Sadu, Srbija
Milica Lerić, studentkinja četvrte godine OAS, studijski program Etnomuzikologija, Akademija umetnosti Novi Sad, Univerzitet u Novom Sadu, Srbija
Katarina Nikolić, studentkinja MAS, studijski program Nauke o muzičkoj umetnosti, modul Etnomuzikologija i Etnokoreologija, Fakultet muzičke umetnosti, Univerzitet umetnosti u Beogradu, Srbija
Anđela Lambeta, studentkinja druge godine OAS, studijski program Etnomuzikologija, Akademija umetnosti Novi Sad, Univerzitet u Novom Sadu, Srbija
- Uspostavljanje saradnje među istraživačima i jače povezivanje institucija;
- Pronalaženje rešenja zapisivanja pokreta u tradicionalnim plesovima i pokreta glumca na sceni tj. razvijanje analize pokreta i kreiranje znakova za potrebe njegovog zapisivanja kao pouzdana osnova za dalju komparativnu analizu;
- Bolja komunikacija među istraživačima (svi bi poznavali jedan sistem zapisivanja);
- Plesovi i scenski pokreti bi bili dostupni drugim istraživačima kao dokumentovana arhivska građa;
- Objavljivanje rezultata istraživanja – publikacije;
- Bolja edukacija.
UNIVERZITET U NOVOM SADU
AKADEMIJA UMETNOSTI NOVI SAD
ODELJENJE ZA ZAPISIVANJE I ANALIZU PLESOVA I SCENSKOG POKRETA – KIN KREUS U SARADNJI SA GALERIJOM MATICE SRPSKE
NEVERBALNO POZORIŠTE
ANALIZA POKRETA U PROSTORU
II I III GODINA GLUME NA SRPSKOM I MAĐARSKOM JEZIKU
PROF. DR MARIJANA PRPA FINK I PROF. DR VESNA KARIN
U SARADNJI SA JELENOM OGNJANOVIĆ I TAMAROM PLEĆAŠ
ŠEKSPIR U SLIKAMA
OTELO
OTELO I DEZDEMONA
Nenad Popović, Maja Čampar
Miloš Macura, Marija Feldeši
Đorđe Mitrović, Nikolina Vujević
Darko Radojević, Nevena Nerandžić
Ognjen Nikola Radulović, Anica Petrović
ROMEO I JULIJA
JULIJA I DADILJA
Blanka Dienes, Kőműves Noémi
SAN LETNJE NOĆI
LISANDER I HERMIJA
Akos Nyári, Sára Hajdú
RIČARD III
RIČARD I LEDI ANA
Dávid Búbos, Andrea Verebes
SLIKE IZ GALERIJE MATICE SRPSKE:
Đorđe Jovanović Odmor, Uroš Predić Sveti Dimitrije, Stevan Alksić Raspeće, Pavle (Paja) Jovanović Ranjeni Crnogorac, Pavle (Paja) Jovanović Borba petlova
GALERIJA MATICE SRPSKE
MAJ 2018. U 19h.
Pomocija knjige „Scenski pokret i njegovo dejstvo na gledaoca“, autorke dr Marijane Prpa Fink (izdanje Akademije umetnosti Novi Sad), 28. juna 2018. godine, u okviru festivala Infant, u Kulturnom centru Novog Sada. O knjizi su govorili dr Živko Popović, dr Zoran Maksimović, dr Zoran Đerić i dr Marijana Prpa Fink.
